Ο σημερινός δήμος Θεσπιέων προήλθε από τη συνένωση του παλιού ομώνυμου δήμου με τις κοινότητες Μαυρομματίου, Άσκρης, Λεονταρίου και Νεοχωρίου. Η περιοχή κατοικείται διαρκώς από τα προϊστορικά χρόνια και μάλιστα κατά την αρχαιότητα οι αρχαίες Θεσπιές αποτέλεσαν σπουδαία βοιωτική πόλη. Οι αρχαίες Θεσπιές πήραν την ονομασία τους από τον γιο του Ερεχθέα, Θέσπιο, ή από τη νύμφη Θέσπια, κόρη του ποταμού Ασωπού. Η πόλη διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στη μάχη των Θερμοπυλών, όπου πολέμησε μέχρι τέλους στο πλευρό των 300 του Λεωνίδα. Στις Θεσπιές υπαγόταν και οι πόλεις Λεύκτρα, Κερησός (οχυρό των Θεσπιών), Κρεύσις (επίνειο των Θεσπιών) και Άσκρη (ή Άσκρα). Μάλιστα, η τελευταία ήταν πατρίδα του μεγάλου επικού ποιητή, Ησίοδου.
Αξιοθέατα
· Στην Άσκρη σώζονται σε καλή κατάσταση αμυντικός πύργος του 4ου αιώνα π.Χ. και τμήμα οχυρωματικού περιβόλου. Ο πύργος πιθανότατα κτίστηκε από τους Θεσπιείς, λίγο πριν από τη μάχη των Λεύκτρων (371 π.Χ.), για να ελέγχονται οι κινήσεις των Θηβαίων. · Ακρόπολη αρχαίας Κρεύσης στην ανατολική πλαγιά του όρους Κορομπίλι. Το οχυρωματικό τείχος της διατηρείται σε καλή κατάσταση. Οι πύργοι χρονολογούνται τον 4ο αιώνα π.Χ. Απέναντι από την Ακρόπολη, σε λόφο, υπάρχει μεσαιωνικός πύργος του 14ου αιώνα μ.Χ. Από τον πύργο η περιοχή πήρε αργότερα την ονομασία Ερημόκαστρο. · Ιερό Άλσος ή Κοιλάδα των Μουσών. Τα σημαντικότερα μνημεία που βρέθηκαν στο χώρο είναι το θέατρο (τέλη του 3ου π.Χ. αιώνα ή αρχές του 2ου π.Χ.), η ιωνική στοά που προοριζόταν για τη στέγαση αναθημάτων προς τις Μούσες (3ος π.Χ. αιώνας), ο βωμός των Μουσών (3ος π.Χ. αιώνας) και τα βάθρα των αγαλμάτων των Μουσών. Σήμερα λίγα ερείπια από τα παραπάνω σώζονται στην περιοχή, ενώ τα βάθρα των αγαλμάτων των Μουσών βρίσκονται στο Μουσείο Θήβας. · Λίγα χιλιόμετρα νοτιοδυτικά του χωριού Παναγία, κοντά στην Άσκρη και μέσα σε απέραντους αμπελώνες, βρίσκεται ο ναός της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος ή ναός «Του Χριστού». Υπολογίζεται ότι χτίστηκε τον 9ο ή αρχές του 10ου αιώνα μ.Χ. Για την ανοικοδόμησή του χρησιμοποιήθηκαν οικοδομικά υλικά από αρχαία κτίρια της περιοχής. · Αρχαιολογική Συλλογή Θεσπιών, στο δημοτικό κατάστημα της πόλης. Παρουσιάζονται ευρήματα από τον αρχαιολογικό χώρο της ομώνυμης αρχαίας πόλης: αρχιτεκτονικά μέλη από κτίρια της αρχαίας πόλης, γλυπτά των κλασσικών χρόνων, καθώς και επιγραφές από τους αρχαϊκούς έως τους ρωμαϊκούς χρόνους.
Φυσικές ομορφιές
Πολλές καλλιέργειες ελιάς, βαμβακιού και αμπέλου εναλλάσσονται δημιουργώντας ένα πίνακα από πινελιές με διαφορετικές αποχρώσεις του πράσινου.
Χρήσιμες Πληροφορίες
Εκδηλώσεις Σας προτείνουμε να συνδυάσετε την επίσκεψή σας με ένα από τα δύο λαμπρά πανηγύρια, που οργανώνονται στις Θεσπιές: στις 14 Σεπτεμβρίου για την Ύψωση του Τιμίου Σταυρού και στις 18 Ιανουαρίου για τη γιορτή του Αγίου Αθανασίου. Επίσης, στην περιοχή οργανώνονται και οι εκδηλώσεις «Παράδοση στη Γη των Μουσών.
Υποδομές Οι Θεσπιές αποτελούν πόλο έλξης για τους τουρίστες που θέλουν να μάθουν ότι αφορά την αρχαιότητα. Για το λόγο αυτό έχουν δημιουργηθεί υποδομές για την καλύτερη διαμονή και ψυχαγωγία των επισκεπτών. Η περιοχή έχει παράδοση στην παραγωγή κρασιού. Υπάρχουν πολλά οινοποιεία, ενώ τελευταία κατασκευάστηκε και επισκέψιμο οινοποιείο στην Άσκρη.
